Από την αρχαιότητα έως σήμερα, με όποιον τρόπο κι αν έχει ανά τους αιώνες εκφραστεί, είναι κοινά αποδεκτή η άρρηκτη σχέση μεταξύ ψυχής και σώματος. Ο Πλάτωνας διακήρυττε ότι το σώμα είναι ο ναός της ψυχής. Ο Freud και η ψυχαναλυτική θεωρία μας επεσήμαναν ότι ο ψυχισμός μας λειτουργεί σαν ένα “υδραυλικό μοντέλο” κι έτσι η πίεση που συσσωρεύεται στο ψυχικό μας σύστημα, ενίοτε εκτονώνεται μέσω του σώματος μας. Η σύγχρονη ψυχοσωματική ιατρική, με μία προσέγγιση ολιστική, μελετά εξίσου τους βιολογικούς και τους ψυχοκοινωνικούς παράγοντες που ενδέχεται να επηρεάσουν την υγεία μας ή την πορεία μιας ασθένειας.
Επομένως κάτι που συμβαίνει στο σώμα μας μπορεί να επηρεάσει δραματικά την ψυχική μας κατάσταση αλλά και αντίστοιχα, ψυχικοί παράγοντες όπως το άγχος, μπορεί επηρεάσουν σοβαρά την λειτουργία του σώματος μας. Οι τρόποι με τους οποίους το άγχος μπορεί να επιδράσει στο σώμα μας είναι πολλοί. Για παράδειγμα όταν βιώνουμε υψηλά επίπεδα άγχους, τείνουμε να υιοθετούμε ανθυγιεινές συμπεριφορές. Η πρώτη αντίδραση που παρατηρείται κάτω από ψυχοπιεστικές συνθήκες, είναι η παραμέληση της φροντίδας του εαυτού μας. Εποχές που αισθανόμαστε έντονα αγχωμένοι, πολλές φορές παραλείπουμε γεύματα ή καταναλώνουμε πολύ μεγαλύτερες ποσότητες φαγητού και γλυκών από ότι συνήθως, κοιμόμαστε λίγες ώρες ή χάνουμε την όρεξη μας για άσκηση. Ενδέχεται επίσης να καταφύγουμε σε “λύσεις” ταχείας, αλλά πολύ προσωρινής, συναισθηματικής ανακούφισης, όπως η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ που στην πραγματικότητα, μόνο επιζήμιες είναι για την υγεία μας. Μία επίσης σοβαρή συνέπεια του άγχους, είναι η έλλειψη της συγκέντρωσης μας. Κοινώς γινόμαστε “απρόσεκτοι” και αφηρημένοι, αυξάνοντας έτσι την έκθεση μας, σε πιθανούς κινδύνους της καθημερινότητας.
Μεγάλο ποσοστό του κόσμου ακούγοντας τις λέξεις άγχος ή στρες, σπεύδει να τις ταυτίσει με κάτι το εντελώς συναισθηματικό, νοητό, άυλο, με κάτι που υφίσταται κυρίως ως ιδέα ή ως θεωρία. Ωστόσο το στρες εκτός από μια έννοια, αποτελεί κάτι απολύτως σωματικό και οργανικό καθώς επιτελεί μία από τις βασικότερες ” χημικές” διεργασίες του οργανισμού μας. Κάθε φορά που εκτιθέμεθα σε μια στρεσογόνο συνθήκη, το σώμα μας κατακλύζεται από ορμόνες του στρες όπως η κορτιζόλη και η αδρεναλίνη. Σκοπός αυτών των ορμονών, είναι να προκαλέσουν φυσιολογικές αλλαγές, που θα εφοδιάσουν το σώμα μας με μια «έκρηξη» ενέργειας και δύναμης, ώστε να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά μια απειλή. Τέτοιες αλλαγές είναι η είναι η αύξηση της αρτηριακής πίεσης, του ρυθμού της καρδιάς και της αναπνοής καθώς και η αύξηση επιπέδων γλυκόζης στο αίμα.
Αν και απολύτως απαραίτητες και προσαρμοστικές οι συγκεκριμένες μεταβολές, όταν είναι σταθερά ενεργές για μεγάλο χρονικό διάστημα, εξουθενώνουν τον οργανισμό μας και τελικά αποδυναμώνουν το ανοσοποιητικό μας σύστημα. Σύμφωνα με έρευνες, άτομα που βρίσκονται υπό την επήρεια χρόνιου, έντονου στρες, έχουν περισσότερες πιθανότητες να παρουσιάσουν το κοινό κρυολόγημα. Αντίστοιχα άτομα που αναφέρουν υψηλό επίπεδο θετικής ψυχικής διάθεσης, εμφανίζουν και υψηλότερο επίπεδο αντισωμάτων σε σύγκριση με άτομα που το ίδιο διάστημα, αναφέρουν κακή διάθεση. Αυτό συμβαίνει κυρίως γιατί οι ορμόνες του στρες, όπως η κορτιζόλη αναστέλλουν τη λειτουργία των φαγοκυττάρων και των λεμφοκυττάρων, κυττάρων δηλαδή που επιτίθενται στους παθογόνους μικροοργανισμούς που εισέρχονται στο σώμα μας και που αποτελούν τη βασική ασπίδα προστασίας μας.
Παρότι λοιπόν η ψυχική υγεία και φροντίδα τείνουν να αποτελούν “είδος πολυτελείας” στη συνείδηση μας, η επιστήμη μας δείχνει ότι συνδέονται αναπόσπαστα με τη συνολική μας υγεία. Η διαχείριση του στρες, τόσο σε πρακτικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο συναισθημάτων, αποτελεί μια πολύπλοκη, δυναμική διεργασία και μια απολύτως προσωπική υπόθεση για τον καθένα από εμάς. Παράλληλα όμως αποτελεί και μια από τις βασικότερες ανάγκες μας, απολύτως ισάξια με τη σωματική μας υγεία και φροντίδα. Έτσι προκειμένου να διασφαλίσουμε μια καλή ποιότητα ζωής, το οφείλουμε πρωτίστως στον εαυτό μας, να αναγνωρίσουμε την φροντίδα της ψυχικής μας υγείας ως ανάγκη και όχι ως πολυτέλεια.
