Ίσως έχετε “συλλάβει” κι εσείς τον εαυτό σας να ταλαιπωρείται ανά διαστήματα, από ένα αίσθημα, μάλλον ασυνήθιστης, κόπωσης και εξάντληση, παρότι οι πρόσφατες ιατρικές σας εξετάσεις δεν δικαιολογούν τέτοια συμπτώματα. Δεν χρησιμοποιείται εδώ τυχαία ο προσδιορισμός “ασυνήθιστη” καθώς ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά που αναφέρουν τα άτομα σε τέτοιες περιπτώσεις, είναι ότι η κούραση είναι πολλές φορές δυσανάλογη της καθημερινής τους δραστηριότητας.

Τις τελευταίες δεκαετίες το μέσο προσδόκιμο ζωής αυξάνεται σταθερά και ο δείκτης θνησιμότητας παρουσιάζει πτώση σε όλες τις ηλικιακές κατηγορίες. Παρότι όμως, θα λέγαμε ότι η υγεία διανύει τις πιο ένδοξες στιγμές στην ιστορία της ανθρωπότητας, κατά παράδοξο τρόπο η υποκειμενική αίσθηση ευεξίας του κόσμου, είναι αρκετά χαμηλή. Όλο και περισσότερο κόσμος παραπονιέται για κεφαλαλγίες, πόνους στην πλάτη και το στήθος, προβλήματα με το στομάχι αλλά και άλλα συμπτώματα, με κοινό παρανομαστή κάθε φορά, το ότι αυτά δεν αντιστοιχούν σε κάποιο οργανικό πρόβλημα.

Προτού αναζητήσουμε ομοιότητες με τον “κατά φαντασίαν ασθενή” του Μολιέρου, ας ξεκαθαρίσουμε ότι τα συμπτώματα που βιώνουμε, υπάρχουν, συμβαίνουν και στην πραγματικότητα αποτελούν ένα σπουδαίο εργαλείο στα χέρια μας. Κάθε σύμπτωμα, σωματικό ή ψυχικό, εξυπηρετεί κάποια λειτουργία και έχει νόημα να ανακαλύψουμε τι ακριβώς πετυχαίνει με τη δράση του κάθε φορά.

Αν για παράδειγμα αντιμετωπίζουμε ένα πολύ τοξικό περιβάλλον στον χώρο εργασίας μας και αδυνατούμε να βάλουμε όρια ή να διαχειριστούμε αποτελεσματικά την κατάσταση, ενδέχεται να “παρέμβει” κάποιο σύμπτωμα, ώστε να μας “αναγκάσει” να μείνουμε σπίτι κι έτσι να μας προστατεύσει για λίγο από την στρεσογόνο συνθήκη. Η διαδικασία που μόλις περιγράψαμε δεν αποτελεί υπόκριση, ούτε συνειδητή στρατηγική. Είναι περισσότερο ένας αυτόματος και ασυνείδητος μηχανισμός που ενεργοποιείται, ώστε να μας προστατεύσει αλλά και να μας κρούσει ένα καμπανάκι κινδύνου.

Αυτός είναι άλλωστε και ο βασικός ρόλος των συμπτωμάτων, αποτελούν ενδείξεις, μικρούς άτυπους συναγερμούς, που μας υποδεικνύουν ότι κάτι δεν λειτουργεί σωστά στη ζωή μας. Η σωματική κόπωση που βιώνουμε, ίσως είναι η ένδειξη της ψυχικής μας κούραση από μια κατάσταση, την οποία αδυνατούμε να εκφράσουμε ευθέως, με λόγια. Οι πόνοι στην πλάτη ίσως μας δείχνουν πόσα συναισθηματικά βάρη “κουβαλάμε” και το πλάκωμα στο στήθος ίσως να υποδεικνύει τα προβλήματα που αισθανόμαστε να μας πνίγουν ορισμένες φορές.

Άρα το σώμα μας γίνεται έρμαιο της ψυχικής μας κατάστασης; Όχι έρμαιο, πολύτιμος συνεργάτης! Αν το καλοσκεφτούμε μας είναι σχετικά εύκολο να παραβλέψουμε τα συναισθήματα μας ή να αποσπάσουμε την προσοχή μας από αυτά. Για την ακρίβεια αυτό επιλέγουμε τις περισσότερες φορές να κάνουμε, ώστε να αποφύγουμε τις πράγματι επώδυνες συγκρούσεις. Έτσι λοιπόν το σοφό ανθρώπινο σύστημα μας, προλαμβάνει για εμάς γνωρίζοντας καλά ότι μπορούμε να εθελοτυφλούμε με ευκολία για άλλα, αλλά τον σωματικό πόνο δύσκολα τον παραβλέπουμε. Το άγχος, ο θυμός, η λύπη, η ενοχή και κάθε αρνητικό συναισθηματικό βάρος που δεν εκφράζουμε, παραμένει μέσα μας, δεν εξαφανίζεται επειδή επιλέγουμε να το αγνοούμε. Στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα ψυχικό φορτίο που με τον καιρό, συσσωρεύεται, γιγαντώνεται και αναζητά εναγωνίως διόδους εκτόνωσης. Αφού λοιπόν αποκλείσουμε την “έξοδο” του λόγου, όλη αυτή η ψυχική ενέργεια ενίοτε σωματοποιείται, κατευθύνεται δηλαδή στο σώμα και τελικά βρίσκει διέξοδο μέσα από συμπτώματα και ενοχλήσεις.

Πράγματι ο σύγχρονος τρόπος ζωής μας εκπαιδεύει να τα έχουμε όλα υπό έλεγχο, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι η διαχείριση που θα επιλέξουμε θα είναι όντως λειτουργική και ωφέλιμη. Η σωματική και ψυχική μας οργάνωση όμως, ξέρει να αναγνωρίζει τους κινδύνους και να υποδεικνύει τις λύσεις κατά τον πλέον ωφέλιμο για εμάς τρόπο, αρκεί να μην εθελοτυφλούμε. Αν χτυπούσε μες τη νύχτα ο συναγερμός του σπιτιού σας, θα τον αγνοούσατε; Θα συνεχίζατε ήσυχα τον ύπνο σας, γνωρίζοντας ότι ίσως μπαίνουν διαρρήκτες; Αν όχι, τότε γιατί να αγνοήσετε τους συναγερμούς του εαυτού σας;