Οι άνθρωποι συχνά έχουμε ανάγκη κάποια ορόσημα, κάποια σημεία μες τον χρόνο, που συμβολίζουν τα νέα ξεκινήματα, προκειμένου να εκκινήσουμε τις διαδικασίες ενός νέου εγχειρήματος ή μιας αλλαγής. Η αρχή κάθε έτους είναι ένα από αυτά, γι’ αυτό και τέτοιες μέρες κάθε χρόνο, πλήθος κόσμου σπεύδει να ορίσει τους στόχους της νέας χρονιάς. Αν παρατηρήσουμε όμως τους στόχους που συχνά θέτουμε, θα δούμε ότι ίσως πρόκειται περισσότερο για ένα κυνήγι κατορθωμάτων, μια εσωτερική φωνή που μας ζητά διαρκώς περισσότερα, διαρκώς καλύτερα.

 Όχι δεν είναι κακό να θέλουμε να εξελιχθούμε και να γίνουμε καλύτεροι.

Όμως αλήθεια, γνωρίζουμε τι πραγματικά σημαίνει για εμάς, να γίνουμε καλύτεροι; Έχουμε άραγε αποκωδικοποιήσει το “είμαι καλά”, πριν αναζητήσουμε το «καλύτερα»; Έχουμε κάνει ποτέ ένα βήμα πίσω, ή έστω μια παύση, για να περιεργαστούμε τον τρόπο ζωής μας? Πως κυλάει η καθημερινότητα μας, ποιους έχουμε πλάι μας; Πως θα περιγράφαμε την ποιότητα των σχέσεων που αναπτύσσουμε; Πώς διαχειριζόμαστε τις δύσκολες καταστάσεις, ποια μοτίβα συμπεριφοράς χρησιμοποιούμε συχνότερα και πόσο βοηθητικά είναι; Ποιες αξίες είναι σημαντικές για εμάς και κατά πόσο ζούμε σύμφωνα με αυτές;

Και το κυριότερο όλων, πόσο χαρούμενοι είμαστε με όλα αυτά;

Μήπως έχουμε εκπαιδευτεί να ζητάμε σχεδόν αυτόματα, το επόμενο «μετάλλιο», την επόμενη προαγωγή, την επόμενη τεχνολογία, το πιο καινούριο, το πιο ακριβό, το πιο «όμορφο» κι ας μην είμαστε βέβαιοι, ότι αυτό ήταν που έλειπε;

Όχι δεν είναι κακό να θέλουμε να εξελιχθούμε και να γίνουμε καλύτεροι. Αν θέλουμε όμως να έρθουμε πιο κοντά στο είδος ζωής που επιθυμούμε, είναι σημαντικό να έχουμε αποκωδικοποιήσει το καλά, το άσχημα, το χειρότερα και το καλύτερα, σύμφωνα με τα δικά μας κριτήρια, τις δικές μας βαθύτερες ανάγκες και τα θέλω μας. Επομένως βασική προϋπόθεση για οποιαδήποτε στοχοθέτηση, είναι να είμαστε συνειδητοποιημένοι σχετικά με τους στόχους μας και αυτοί να εξυπηρετούν πρωτίστως την φροντίδα μας.

Συνεπώς η στοχοθέτηση μπορεί να αποδειχθεί μια εξαιρετική πρακτική:

Α)αν ξέρουμε γιατί στοχεύουμε εκεί που στοχεύουμε – ποιος είναι ο βαθύτερος σκοπός μας και κατά πόσο τελικά τον εξυπηρετούν αυτοί οι στόχοι

π.χ. φέτος θέλω να χάσω 7 κιλά γιατί το βάρος μου επηρεάζει την υγεία μου και τη λειτουργικότητα μου και επιθυμώ να με φροντίσω

 Ή φέτος θέλω να χάσω 7 κιλά γιατί θεωρώ ότι μια αλλαγή στην εμφάνιση μου θα με κάνει ευτυχισμένη και ίσως μου εξασφαλίσει μια «επιτυχημένη» ερωτική σχέση.

Στη μία περίπτωση η ο βαθύτερος σκοπός είναι η ουσιαστική φροντίδα εαυτού και στην άλλη περίπτωση το πραγματικό αίτημα αφορά την συναισθηματική κατάσταση ενός ατόμου και την ανάγκη του για συντροφικότητα. Ποιον από τους δύο σκοπούς λοιπόν είναι πιθανότερο να εξυπηρετήσει ο στόχος μιας ισορροπημένης διατροφής;

Β)αν οι στόχοι μας εξυπηρετούν στην πραγματικότητα τις θεμελιώδεις ανάγκες και επιθυμίες μας Π.χ. φέτος θέλω να ανέλθω στην ιεραρχία της εταιρείας όπου εργάζομαι καθώς, οι δικοί μου μου ανησυχούν ιδιαίτερα για τη σταδιοδρομία και την εξέλιξη της επαγγελματικής μου πορείας.

Σε αυτή την περίπτωση η στοχοθέτηση ίσως γίνεται με σκοπό να εξυπηρετηθεί η ανάγκη ενός τρίτου, σημαντικού άλλου μεν, ωστόσο δεν παύει να είναι η ανάγκη κάποιου άλλου. Πολύ συχνά καταφεύγουμε σε στόχους ζωής με βάση τα κριτήρια, τα όνειρα, τις προτιμήσεις ή τις ανησυχίες άλλων. Επιδιδόμαστε σε τέτοιες πρακτικές, ασυνείδητα πολλές φορές, είτε για να τους ευχαριστήσουμε, είτε για να τους ανακουφίσουμε, είτε για να σταματήσουν να  ασχολούνται μαζί μας, είτε γιατί δεν είχαμε ποτέ στην πραγματικότητα τον χώρο και την ελευθερία να εξερευνήσουμε τα δικά μας θέλω. Ωστόσο στο τέλος της μέρας, πρόκειται για τη δική μας ζωή και είναι σημαντικό αυτή να αναπτύσσεται, σύμφωνα με τις δικές μας ανάγκες και τα δικά μας όνειρα.

Η αλήθεια είναι πως όσους στόχους κι αν κατακτήσουμε δε θα αρκούν για να νιώσουμε ικανοποίηση, αν δεν φροντίσουμε ουσιαστικά τον εαυτό μας. Πάντα κάτι θα λείπει, πάντα θα κυνηγάμε το επόμενο. Ίσως λοιπόν φέτος, έχει νόημα αντί για τη δημιουργία μιας λίστας στόχων, να δοκιμάσουμε να υιοθετήσουμε συνήθειες που θα μας φέρνουν πιο κοντά σε έναν τρόπο ζωής που μας εκφράζει και μας ικανοποιεί, άσχετα από τι έχουμε μάθει, τι είθισται ή τι περιμένουν οι άλλοι από εμάς.

Για την κοινή γνώμη, η φροντίδα εαυτού συχνά σημαίνει το να στεκόμαστε μπροστά σε έναν καθρέφτη, απευθυνόμενοι με ενθαρρυντικά σχόλια στον εαυτό μας και παρερμηνεύεται ως μια δεξιότητα που απλά κάποιος ή την έχει ή δεν την έχει. Ωστόσο η φροντίδα εαυτού ,αφορά περισσότερο την επιλογή και την υιοθέτηση ενός τρόπου σκέψης και συμπεριφοράς, που προάγουν τη σωματική και ψυχική μας υγεία. Περιλαμβάνει μάλιστα, ένα μεγάλο εύρος ενεργειών, από τις πιο βαρυσήμαντες όπως οι τακτικές ιατρικές εξετάσεις ή η συνέπεια σε μια ενδεδειγμένη θεραπεία, έως και ενέργειες πιο απλές και καθημερινές, όπως το να μην είμαστε επικριτικοί με τον εαυτό μας ή να εξασφαλίζουμε μία μέρα μες τη βδομάδα, που αφιερώνουμε αποκλειστικά στην ξεκούραση μας. Συχνά μάλιστα πολλές από τις κατεξοχήν ενέργειες φροντίδας, τείνουμε είτε να τις θεωρούμε πολυτέλεια, είτε να τις υποβιβάζουμε ως αμελητέες, είτε να τις ενοχοποιούμε έντονα. Μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα αυτών:

Το να ξεκουράζομαι και να κοιμάμαι καλά: σε ένα κόσμο όπου η πολυπραγμοσύνη φαίνεται να καθορίζει την αξία μας, η ξεκούραση, η παύση, ακόμη και ο ύπνος, θεωρούνται πολυτέλεια ή ενίοτε ίδιον της τεμπελιάς. Ωστόσο ο καλός, ποιοτικός ύπνος είναι αποδεδειγμένα, απόλυτα συνυφασμένος με την καλή ψυχική και σωματική μας υγεία. Η δε ξεκούραση, αποτελεί βασική ανάγκη του οργανισμού μας προκειμένου αυτός να λειτουργεί σωστά.

Το να ασχολούμαι με όσα αγαπώ: είναι σημαντικό μες τη μέρα ή την εβδομάδα μας να μπορούμε να αφιερώνουμε χρόνο και ενέργεια σε όσα αγαπάμε, χόμπι, αθλήματα, σημαντικούς άλλους κλπ  Άλλωστε αυτά που αγαπάμε μας δίνουν ζωή, χαρά και κίνητρο και η υγεία μας δεν κρίνεται μόνο από τη λειτουργικότητα μας, αλλά κι από το αίσθημα χαράς και ικανοποίησης. Κοινώς, δεν αρκεί να ανταποκρίνομαι στην δύσκολη και απαιτητική καθημερινότητα μου για να είμαι καλά, χρειάζεται να μπορώ να εισπράττω και χαρά από τη ζωή μου (όχι ανακούφιση, ή ηρεμία…χαρά!)

Το να ακούω και να σέβομαι τις ανάγκες μου: είναι σημαντικό να διερωτόμαστε συχνά «κατά πόσο αυτό που κάνω, το θέλω πραγματικά?», «με εκφράζει αυτή επιλογή?», «τι θα ήθελα πραγματικά να κάνω/πω κλπ». Συχνά απαντάμε ή δρούμε με γνώμονα να ευχαριστήσουμε και να διευκολύνουμε τους άλλους. Αποφεύγουμε να εκφράσουμε την ανάγκη ή την επιθυμία μας, όταν γνωρίζουμε ότι αυτή είναι αντίθετη με την προσδοκία των άλλων. Σκεφτείτε αυτο, αν μπορούσατε να είχατε απέναντι σας τον εαυτό σας, ως ξεχωριστό πλάσμα από εσάς, τι θα σας έλεγε άραγε, για όλες τις φορές που τον αγνοήσατε ή τον πιέσατε, για να εξυπηρετήσετε ή να ευχαριστήσετε κάποιον άλλο. Πως ένιωθε κάθε φορά, τι σκεφτόταν? Σημαντικός άλλος είναι και ο ίδιος μας εαυτός κι αν θέλουμε πράγματι να νιώθει σημαντικός, τότε οι ανάγκες του θα πρέπει να γίνονται σεβαστές πρωτίστως από εμάς τους ίδιους και στη συνέχεια από τους ανθρώπους γύρω μας.

Το να οριοθετώ χωρίς ενοχές : Η οριοθέτηση δεν αποτελεί εγωισμό, σκληρότητα, επιθετικότητα ή αγένεια. Όταν οριοθετώ, φροντίζω ουσιαστικά την ψυχική και σωματική μου υγεία και δείχνω στους γύρω μου ξεκάθαρα με ποιον τρόπο επιτρέπεται να σχετίζονται με μένα. Έτσι δημιουργώ  για τον εαυτό μου (και συχνά και για τους άλλους), αίσθημα αλλά και συνθήκες ασφάλειας.  

Το να είμαι συμπονετικός με τον εαυτό μου: μας είναι πολύ εύκολο να γίνουμε επικριτικοί ή αυστηροί με τον εαυτό μας. Συχνά έχουμε πολύ υψηλές προσδοκίες ή υπερβολικές απαιτήσεις από αυτόν, δεν του επιτρέπουμε ή δεν του συγχωρούμε λάθη, ενώ ενίοτε, γινόμαστε ακόμη και τιμωρητικοί μαζί του. Αν αυτό ακούγεται υπερβολικό ας σκεφτούμε πόσο εύκολα άραγε θα λέγαμε σε έναν καλό μας φίλο, αυτά που λέμε στον εαυτό μας; Θα είχαμε τόσο υψηλές απαιτήσεις, θα τον επικρίναμε ή θα τον χαρακτηρίζαμε τόσο αυστηρά για κάθε του αδυναμία ή αστοχία? Ίσως μας είναι δύσκολο να πούμε στον εαυτό μας κάτι θετικό αν δεν το μάθαμε ή δε το κάναμε ως τώρα, οπότε ας ξεκινήσουμε αν μη τι άλλο να είμαστε πιο συμπονετικοί μαζί του. Ας τον αντιμετωπίσουμε για αρχή σαν έναν καλό μας φίλο.

Το να περιποιούμαι το σώμα και την εμφάνιση μου: δεν αποτελεί φιλαρέσκεια ή πολυτέλεια, ούτε και σχετίζεται με κάποιο πρότυπο «αντικειμενικής» ομορφιάς. Το σώμα μας είναι ο ναός της ψυχής μας σύμφωνα με τον Πλάτωνα και αποτελεί ένα αναπόσπαστο κομμάτι του εαυτού μας, που χρειάζεται φροντίδα και περιποίηση. Έτσι λοιπόν, τόσο η άθληση όσο και η επίσκεψη σε ένα κομμωτήριο ή η αγορά ρούχων που μας αρέσουν και μας εξυπηρετούν, συνιστούν φροντίδα, σωματική και ψυχική. Δεν έχει να κάνει πάντα με το είδος φροντίδας που μας παρέχουμε, όσο με την επιθυμία και τη δέσμευση μας, να βάζουμε εμπράκτως σε προτεραιότητα, δράσεις που συνιστούν φροντίδα και τελικά να αφιερώνουμε κάποιες ώρες αποκλειστικά σε εμάς. Το βασικότερο όλων είναι ότι η φροντίδα εαυτού είναι κάτι που όσο το εξασκούμε τόσο βελτιώνεται και περνάει σταδιακά στους περισσότερους τομείς της καθημερινότητάς μας, δημιουργώντας τελικά μια ζωή  που ανταποκρίνεται στις ανάγκες και τις επιθυμίες μας. Αυτή τη χρονιά λοιπόν, αν είμαστε άνθρωποι που αγαπούν τις λίστες και τους στόχους της νέας χρονιάς, βεβαίως μπορούμε να αφιερώσουμε χρόνο στην αγαπημένη μας ετήσια συνήθεια, ίσως με περισσότερη επίγνωση και πιο ουσιαστική έγνοια για εμάς και τη ζωή μας. Πέρα όμως από μια μακροσκελή, ενίοτε απαιτητική και μη ρεαλιστική λίστα στόχων, ας δοκιμάσουμε να μας φροντίσουμε. Και αν ανησυχούμε για την εξέλιξη μας, ας θυμόμαστε ότι όταν μας φροντίζουμε ουσιαστικά, νομοτελειακά η ζωή μας θα αλλάξει προς το καλύτερο.

Έλενα Κόλλια – Ψυχολόγος