Τα  τελευταία χρόνια παρατηρούμε με μεγάλη αισιοδοξία, ότι όλο και περισσότερος κόσμος εξοικειώνεται με τη συζήτηση γύρω από τα προβλήματα ψυχικής υγείας. Αυτό φαίνεται να οδηγεί σε μεγαλύτερη επίγνωση και ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης, μειώνοντας έτσι το στίγμα, που ως τώρα λειτουργούσε συχνά ανασταλτικά στη διαδικασία αναζήτησης και λήψης κατάλληλης φροντίδας.

Κοινώς όλο και περισσότεροι από εμάς ενδιαφερόμαστε και διερευνούμε τα θέματα ψυχικής υγείας που μπορεί να μας απασχολούν, απευθυνόμαστε σε επαγγελματίες για υποστήριξη και συζητάμε για τους προβληματισμούς ή ακόμη και τη θεραπεία μας ανοικτά. Όπως κάθε τι όμως, που μπαίνει στον δημόσιο διάλογο, έτσι και τα ζητήματα της ψυχικής υγείας, υπόκεινται συχνά σε εννοιολογικές καταχρήσεις και στρεβλώσεις και αυτό εκτός από σύγχυση, μπορεί τελικά να επιφέρει και πολύ δυσάρεστα αποτελέσματα.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα η εξομοίωση των εννοιών της θλίψης και της κατάθλιψης, τόσο στον καθημερινό μας λόγο όσο και στην αντίληψη μας. Πόσο συχνά άραγε λέμε (ή ακούμε) τη φράση «με έπιασε κατάθλιψη», αναφερόμενοι σε ένα περιστασιακό αίσθημα θλίψης ή κακής διάθεσης; Αν και οι λέξεις φαίνεται να μοιάζουν  μεταξύ τους, η σημασία τους διαφέρει σημαντικά και οι συνέπειες αυτή της διαφοροποίησης είναι πραγματικά σοβαρές.

Ξεκινώντας είναι σημαντικό να διευκρινίσουμε ότι η θλίψη και η κατάθλιψη συνδέονται αλλά δεν αποτελούν το ένα και το αυτό. Θλίψη θα νιώσουμε όλοι πολλές φορές στη ζωή μας καθώς αποτελεί μια φυσιολογική συναισθηματική απόκριση, σε ένα στενάχωρο ή στρεσογόνο γεγονός όπως είναι η απώλεια, η απογοήτευση και τα προβλήματα. Η κατάθλιψη από την άλλη, είναι στην πραγματικότητα μια ψυχική διαταραχή, ένα σύνολο δηλαδή προβλημάτων που επηρεάζουν σημαντικά το συναίσθημα, τη σκέψη, τη συμπεριφορά και τη λειτουργικότητα ενός ατόμου.  Η θλίψη μπορεί να υπάρξει και μόνη της, ανεξάρτητα από την κατάθλιψη. Όταν όμως το αίσθημα της θλίψης είναι έντονο, επίμονο, παρατεταμένο και συνδυάζεται με ορισμένα άλλα συμπτώματα τότε αποτελεί κομμάτι αυτού που ονομάζουμε καταθλιπτική διαταραχή και συνιστά ένα από τα κυρίαρχα συμπτώματα της.

Μερικοί τρόποι να διακρίνουμε τη θλίψη από την κατάθλιψη:

1.Η κοινή θλίψη συνδέεται συνήθως με ένα προφανή ή συγκεκριμένο στρεσογόνο παράγοντα πχ νιώθω θλίψη γιατί τελικά δεν με προσέλαβαν στη δουλειά που είχα πάει για συνέντευξη, νιώθω θλίψη γιατί χώρισα ή γιατί έχασα κάποιον που αγαπώ κλπ.

-Η θλίψη που εμφανίζεται στην καταθλιπτική διαταραχή δεν συνδέεται πάντα με συγκεκριμένες σκέψεις, αλλά αφορά περισσότερο σε μια διάχυτη δυστυχία.

2.Φυσιολογικά όταν ένα γεγονός μας προκαλέσει θλίψη, αυτό το αίσθημα με τον καιρό καταλαγιάζει και αποδυναμώνεται μέχρι που εξουδετερώνεται και επανερχόμαστε στην προηγούμενη συναισθηματική μας κατάσταση

-Στην κατάθλιψη το αίσθημα θλίψης είναι διάχυτο, έντονο και επιμένει για μεγάλο διάστημα. Σε ορισμένες περιπτώσεις οξείας φάσης, μπορεί ακόμη και να επιδεινώνεται μέρα με τη μέρα.

3.Η θλίψη δύναται να συνοδεύεται και από θετικά συναισθήματα και χιούμορ ενώ συνήθως ανακουφίζεται και μας δίνει την αίσθηση ότι εκτονώνεται με διάφορους τρόπους (αν κλάψουμε ή αν συζητήσουμε για αυτό που μας θλίβει με κάποιον σημαντικό άλλο).

– Η κατάθλιψη δεν ανακουφίζεται με τους συνήθεις τρόπους διαχείρισης που διαθέτουμε, ενώ λειτουργεί γενικά κατακλυσμιαία, χωρίς να αφήνει πολλά περιθώρια για θετικά συναισθήματα. Όπως αναφέραμε και παραπάνω αποτελεί μια διαταραχή, επομένως οι δυσκολίες που προκύπτουν είναι πολύ πιο σύνθετες και σοβαρές και για αυτό απαιτείται επαγγελματική φροντίδα για τη θεραπεία της από ψυχίατρο ή και ψυχολόγο, όπως και κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή.

4.Η θλίψη αν και επηρεάζει τη διάθεση και την καθημερινότητα μας δεν πλήττει σοβαρά τη λειτουργικότητα μας

-Η κατάθλιψη επηρεάζει σοβαρά το συναίσθημα, τη σκέψη, τη λειτουργικότητα, τις σχέσεις, την ποιότητα ζωής και τον τρόπο με τον οποίο κανείς αντιλαμβάνεται τον εαυτό του και τον κόσμο.

5.Στη θλίψη κυριαρχεί το αίσθημα της απώλειας, ενώ παράλληλα δεν πλήττεται ιδιαίτερα η αυτοεκτίμηση του ατόμου.

-Στην κατάθλιψη κυριαρχεί η ανικανότητα απόλαυσης ή προσδοκίας χαράς ενώ η διαταραχή πλήττει σοβαρά την αυτοεκτίμηση του ατόμου αφού συνοδεύεται από συναισθήματα αναξιότητας και αυτοαπέχθειας.

Ορισμένα από τα βασικά σημεία της καταθλιπτικής διαταραχής

·         Καταθλιπτική διάθεση στο μεγαλύτερο μέρος της μέρας και καθημερινά (θλίψη, κενό, απελπισία)

·         Έλλειψη ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που μέχρι πρότινος μας έδιναν χαρά αλλά και για οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα μες την καθημερινοτητα μας

·         Δυσκολίες ή απότομες αλλαγές στη διατροφή, όπως σημαντική απώλεια ή αύξηση βάρους, ελάττωση ή αύξηση της όρεξης για φαγητό

·         Δυσκολίες στον ύπνο, αϋπνία ή υπερυπνία

·         Ψυχοκινητική διέγερση ή επιβράδυνση

·         Αίσθημα κόπωσης ή απώλεια ενέργειας

·         Αίσθημα αναξιότητας ή ενοχής

·         Δυσκολία στη συγκέντρωση και τη λήψη αποφάσεων

·         Επαναλαμβανόμενες σκέψεις θανάτου, ιδέες αυτοκτονίας, απόπειρες αυτοκτονίας

Είναι σημαντικό να έχουμε υπόψη μας ότι οι ψυχιατρικές διαγνώσεις είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια απλοϊκή περιγραφή οποιασδήποτε ψυχικής μας κατάστασης και αποδίδονται μόνο από ειδικούς επαγγελματίες του χώρου, ψυχιάτρους και κλινικούς ψυχολόγους, κατόπιν ενδελεχών αξιολογήσεων. Η κάθε περίπτωση θεραπευόμενου είναι μοναδική και ιδιαίτερη αφού στα εκδηλούμενα  συμπτώματα, συμβάλλουν καθοριστικά ποικίλοι ψυχοκοινωνικοί και βιολογικοί παράγοντες όπως επίσης η προσωπική  ιστορία και τα βιώματα του καθένα.

Αν λοιπόν οι ψυχιατρικές διαγνώσεις εξισωθούν με κοινές ή μικρής βαρύτητας ψυχικές δυσκολίες στο μυαλό και τον λόγο μας, κινδυνεύουμε να παραλείψουμε ή υπο-εκτιμήσουμε ενδεχόμενα προειδοποιητικά σημάδια, βάζοντας σε κίνδυνο  την υγεία και τη ζωή μας. Παράλληλα αυτή η πρακτική τοποθετεί τα άτομα που αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα ψυχικής υγείας, σε μια πολύ δυσμενή θέση, όπου ο καθημερινός τους αγώνας για αποκατάσταση φαίνεται να υποβαθμίζεται.

Συνεπώς είναι πραγματικά ελπιδοφόρο το ότι πλέον ενημερωνόμαστε και εμπεριέχουμε με περισσότερη άνεση το ζήτημα της ψυχικής υγείας στην καθημερινή μας συζήτηση. Άλλωστε αυτή η μεγάλη αλλαγή, είχε ως αποτέλεσμα χιλιάδες κόσμου που ταλαιπωρούνταν από προβλήματα ψυχικής υγείας (και παράλληλα ενδεχομένως ντρέπονταν γι αυτό), πλέον να λαμβάνουν βοήθεια και υποστήριξη, βελτιώνοντας θεαματικά την ποιότητα ζωής τους. Αν όμως, οι ψυχιατρικοί όροι που αναφέρονται σε πολύ συγκεκριμένες και σοβαρές ασθένειες, αρχίσουν να χάνουν το νόημα τους λόγω της άλογης χρήσης τους, τότε πραγματικά αυτή η ελπιδοφόρα αλλαγή μπορεί μας γυρίσει μπούμερανγκ.

Έλενα Κόλλια – Ψυχολόγος