Πως είναι άραγε όταν η ιστορία επαναλαμβάνεται ? Πως είναι να καλείται κανείς να αναβιώσει μία από τις πιο δύσκολες εμπειρίες της ζωής του για δεύτερη φορά μέσα σε λίγους μήνες; Λίγο πριν τη λήξη αυτής της ιστορικής πια χρονιάς και πάνω που ελπίζαμε ότι τα δύσκολα πέρασαν, ήρθε η ανακοίνωση της πολιτείας για την επιβολή ενός δεύτερου ολικού locκdown. Μαζί με την ανακοίνωση φυσιολογικά ζωντάνεψε μέσα μας ο φόβος, η απελπισία και εκείνη η τόσο επώδυνη αίσθηση εσωτερικής παράλυσης. Αυτή τη φορά μάλιστα στην αγωνία για την υγεία τη δική μας και όσων αγαπάμε, έρχεται να προστεθεί-πιο ηχηρά από την πρώτη καραντίνα, η απειλή μιας ενδεχόμενης δεύτερης οικονομικής κρίσης μέσα σε μία δεκαετία. Ομολογουμένως πολλά και βαριά τα ψυχικά “χτυπήματα” για ένα τόσο σύντομο χρονικό διάστημα.
Από την άλλη δεν είμαστε οι μόνοι στην ιστορία που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε τόσο αντίξοες συνθήκες, κάθε άλλο μάλιστα. Αυτός ο κόσμος έχει συμβεί να φιλοξενήσει πολύ πιο ολέθριες στιγμές από τις σημερινές. Όχι, δεν προτείνω να δούμε τα χειρότερα για να αισθανθούμε καλά για τα δικά μας δεινά, ούτε και να ζυγίσουμε τις πληγές μας. Προτείνω όμως να στρέψουμε το βλέμμα μας σε όλες εκείνες τις μελανές στιγμές της ανθρωπότητας, απλά για να τις αξιολογήσουμε εκ του αποτελέσματος. Άλλωστε οι πολυετείς έρευνες στον τομέα της ψυχολογίας έχουν δείξει ότι υπάρχει μια μεγάλη ποικιλία αντιδράσεων στις τραυματικές εμπειρίες, μία από τις οποίες είναι και αυτή που ονομάζουμε ανθεκτικότητα.
Η ανθεκτικότητα αναφέρεται στην θετική προσαρμογή μας στις αντίξοες ή τραυματικές συνθήκες και στην ικανότητα μας τελικά να ανακάμπτουμε από αυτές. Η έννοια αυτή πρωτοεμφανίστηκε τη δεκαετία του 1970 και αναφερόταν κυρίως σε παιδιά που παρότι μεγάλωναν σε δυσμενείς κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες (φτώχεια, κακοποίηση, εγκατάλειψη) τελικά κατάφερναν να αναπτυχθούν φυσιολογικά και να πετύχουν στη ζωή τους ως ενήλικες. Για όσους σπεύσουν να υποθέσουν ότι αυτό είναι θέμα χαρακτήρα, η θεωρία μας υπαγορεύει ότι η ανθεκτικότητα αποτελεί περισσότερο μια δυναμική διαδικασία ή ένα αποτέλεσμα, παρά ένα χαρακτηριστικό προσωπικότητας. Ουσιαστικά προκύπτει μέσα από τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε, σχεδόν σμιλεύεται από αυτές.
Ανθεκτικότητα δεν σημαίνει απαραίτητα “έμεινα όρθιος” αλλά “παρότι έπεσα βρήκα τρόπους να σηκωθώ”, αφορά δηλαδή κυρίως στην διαδικασία της ανασυγκρότησης μας μετά από ένα επιβαρυντικό γεγονός. Επίσης σημαντικό είναι να διευκρινιστεί ότι η ανθεκτικότητα, δεν αναφέρεται αποκλειστικά στις προσωπικές-ατομικές μας δυνάμεις, αλλά εμπλέκει καθοριστικά το περιβάλλον με το οποίο αλληλεπιδρούμε, τις στενές μας σχέσεις και την κοινωνική υποστήριξη. Με άλλα λόγια ανθεκτικότητα σημαίνει αναζητώ και αξιοποιώ στο έπακρο κάθε υποστηρικτικό δίκτυο, κάθε εργαλείο, κάθε παροχή κάθε δυνατή βοήθεια, ώστε να ενδυναμωθώ. Ανθεκτικότητα σημαίνει ότι κάθε αντίστοιχη προηγούμενη εμπειρία, αυξάνει την αυτό-αποτελεσματικότητα και την αυτοπεποίθηση μου και τελικά γίνεται ένας χρυσός οδηγός στα χέρια μου για το μέλλον.
Δεν είναι τυχαίο που οι έννοιες του εγκλεισμού, της τηλεργασίας, ή του περιορισμού κυκλοφορίας δεν προκάλεσαν τον πανικό της πρώτης φοράς. Αρκεί κάποιος να μελετήσει την δραστηριότητα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να δει τις αμέτρητες χιουμοριστικές αναρτήσεις σχετικά με το lockdown. Το χιούμορ είναι μία από τις τρανταχτές αποδείξεις ανθεκτικότητας. Σημαίνει ότι ο καθένας μας σε διαφορετικό βαθμό, κατάφερε να υιοθετήσει στρατηγικές μείωσης του άγχους και να επαναξιολογήσει την προηγούμενη απειλητική κατάσταση κάτω από ένα πιο θετικό-υποφερτό πρίσμα.
Το «μένουμε σπίτι» το έχουμε ξανακάνει. Γνωρίζουμε πια πάνω κάτω τι μας ωφελεί και τι μας επιβαρύνει, ποια είναι τα υποστηρικτικά μας δίκτυα, πως μπορούμε εμείς να βοηθήσουμε άλλους και επικεντρωνόμαστε σε όσα μπορούμε επί του παρόντος να ελέγξουμε. Αυτή ακριβώς η γνώση αποτελεί κομμάτι της ανθεκτικότητας που με κόπο εξασφαλίσαμε. Σε αυτό το δεύτερο lockdown λοιπόν μπαίνουμε αν όχι λιγότερο φοβισμένοι, σίγουρα περισσότερο προετοιμασμένοι και με την σημαντική γνώση, ότι από όλο αυτό ξέρουμε να βγαίνουμε, να ανακάμπτουμε.
